Wielki Kanał Brdy na terenie TPK foto: Maciej Żurawka

Parki Krajobrazowe

W rejonie Borów Tucholskich zostały utworzone cztery parki krajobrazowe - Wdzydzki Park Krajobrazowy, Tucholski Park Krajobrazowy, Zaborski Park Krajobrazowy oraz ostatnio Wdecki Park Krajobrazowy. W sferze projektów jest Krajeński Park Krajobrazowy.

Wdzydzki Park Krajobrazowy
Obejmuje jezioro Wdzydzkie i kilka mniejszych jezior otoczonych borami. Leśno-pojezierny obszar parku wyróżnia się nieprzeciętnym pięknem krajobrazu. Szata roślinna parku jest różnorodna i dobrze zachowana. W pełni wykształcona jest roślinność wodna i torfowiskowa. Dominującymi zespołami w szacie leśnej są bory świeże i chrobotkowe. Częsty jest bór bagienny, zajmujący jednak małe powierzchnie. Rośnie również, kwaśna dąbrowa, spotyka się łęgi olchowo- jesionowe, olsy oraz grądy.

Wielki Kanał Brdy na terenie TPK foto: Maciej Żurawka

Tucholski Park Krajobrazowy
Leży między Tucholą a Czerskiem. Obszar ten jest prawie w całości zalesiony. Jedynie w dolinach rzek spotkać można łąki kwaśne lub uprawy polowe. Przez teren parku przepływa rzeka Brda w swym najatrakcyjniejszym odcinku doliny, otoczonej pięknymi lasami liściastymi, wśród których nierzadko spotkać można okazałe dęby i lipy uznane za pomniki przyrody. Równie malowniczymi rzekami są dopływy Brdy - Bielska Struga, Stążka, Ruda i inne. Ciekawym elementem krajobrazu są jeziora. Niektóre o bardzo czystej wodzie, jak jezioro Śpierewnik - inne - w różnych stadiach lodowacenia z dobrze wykształconą różnorodną roślinnością, z wieloma rzadkimi gatunkami flory, jak np. jezioro Zdręczno.

Zaborski Park Krajobrazowy
Naeży do najciekawszych pereł krajobrazu w Polsce Okolica ta swoje piękno zawdzięcza niezwykłej rzeźbie terenu, bogactwie jezior, mozaice środowisk leśnych, polnych i torfowiskowych. ZPK powstał w lutym 1990 r. i jest położony na północno - zachodnim krańcu Borów Tucholskich; jego powierzchnia wynosi 31279 ha, a strefa ochronna zajmuje dalsze 7536 ha. Obszar na którym jest położony park, został ostatecznie ukształtowany przez najmłodsze zlodowacenie bałtyckie, Dlatego też występują tutaj bardzo zróżnicowane polodowcowe formy rzeźby terenu w postaci dolin, rynien i oczek wodnych, które w połączeniu z pagórkami wydm tworzą niepowtarzalny krajobraz. Porośnięte borami sosnowymi tereny (71% powierzchni) oraz liczne jeziora, strumienie, rzeki (13% powierzchni) mają znaczący wpływ na klimat okolicy. Czyste, nasycone olejkami eterycznymi powietrze to prawdziwy balsam dla organizmu ludzkiego. Na terenie parku znajdują się 53 jeziora, a największe z nich to Jezioro Charzykowskie, znany w kraju ośrodek sportów wodnych. Dobrze rozwinięta jest tu także sieć strumienie i rzek z perłą polskich wód nizinnych; Brdą i jej dopływem Zbrzyca. Lasy parku to głównie drzewostany sosnowe z dobrze rozwiniętą warstwą mchów i porostów. Najciekawsi przedstawiciele świata roślin to: zimozioł północny, bożyna czarna, kłoć wiechowata, storczyki i widłaki. Równie interesująca jest flora jezior lobeliowych i śródleśnych torfowisk. Prawdziwym rarytasem botanicznym są porosty, których doliczono się tu 250 gatunków, z tego 100 jest wpisanych do "Czerwonej Księgi" jako gatunki ginące. Wiele z nich jest wskaźnikiem niezwykłej w skali Europy czystości powietrza. Bogata jest również fauna parku, której przedstawiciele znajdują tu dogodne warunki bytowania. teraz ZPK zamieszkuje 43 gatunki ssaków, 120 gatunków ptaków, a ponadto kilka gatunków płazów i gadów. Niezwykle osobliwymi przedstawicielami świata zwierzęcego są: żółw błotny, orzeł bielik, puchacz, zimorodek, żuraw, bóbr, nietoperze. Nieodłącznym motywem krajobrazu parku są obiekty architektury sakralnej i użytkowej. Najcenniejszym i najstarszym zabytkiem jest drewniany Kościół w lesie z 1650r. Godne uwagi są również kościoły w Swornychgaciach i Charzykowych. Tu i ówdzie spotyka się stare dworki szlacheckie, chałupy podcieniowe, stodoły, drewutnie, wozownie, torfniki, a w ich otoczeniu piece chlebowe i żurawie studzienne. Nie należy zapominać także o licznych kapliczkach przydrożnych nazywanymi "Bożymi Mękami", których bogactwo form świadczy o zdolnościach twórców ludowych tego terenu.

Wdecki Park Krajobrazowy
Obejmuje obszar w przeważającej części zalesiony, w nieznacznym stopniu zamieszkały, obfitujący w czyste jeziora, rzeki i cieki wodne, o bogatej florze i faunie. Przez teren parku przepływa silnie meandrująca rzeka Wda w głębokiej dolinie, obramowanej pięknymi lasami liściastymi z okazałymi pomnikami dębami i lipami. Na obszarze przyszłego Wdeckiego Parku Krajobrazowego zostało utworzonych osiem parków krajobrazowych.

Zespół Krajeńskich Parków Krajobrazowych (projektowany)
Leśnicy, przyrodnicy i naukowcy zwracają uwagę na dalsze tereny, których wartość odpowiada kryteriom poddania ich różnorodnym formom prawnej ochrony przyrody. Proponuje się utworzenie Krajeńskiego Parku krajobrazowego. Park Krajobrazowy - jako przestrzenna forma ochrony przyrody, byłby najbardziej odpowiedni dla promocji walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych Krajny. Na obszarze Krajny w części bydgoskiej istnieją 3 rezerwaty przyrody: "Wąwelno" - leśny fragment lasu liściastego z okazami sędziwych buków i jesionów i stanowiskami jarzęba brekini. "Gaj Krajeński" - leśny fragment drzewostanu bukowo-dębowego i "Lutowo" - leśny fragment boru bagiennego. Projektuje się utworzenie 6 nowych rezerwatów przyrody.

(tekst: "Osobliwości szaty roślinnej Borów Tucholskich" M. Boiński)