Szlak Kasztelański

Trasa:
Silno - Jez. Grochowskie - Grochowe - Wysoka - jez. Śpierewnik - Białe Błota - jez. Śpierewnik - jez. Suszek - Rytel-Zarzecze - Rytel - Rytel Wieś (przyst. PKP), 18 km

Szlak prowadzi przez obszar dawnej kasztelani raciąskiej, zw. również zaborską, której ośrodkiem byi gród położony na naturalnym półwyspie jez. Przysarcz (Śpierewnik). Walory krajobrazowe jez. Śpierewnik i najbliższe okolice chronione będą jako rez., krajobrazowy „Jezioro Śpierewnik". Trasa nie nadaje się dla wycieczek kolarskich.

Od przyst. PKS w Silnie opodal chaty podcieniowej idziemy poboczem szosy z Chojnic do Tucholi ok. 2 km na pd. wsch. Po ok. 1 km szo­sa opada lekko w dół, przecinamy betonowym mostem strugę Silenkę (z lewej pd. kraniec rynnowego Jez. Grochowskiego, otoczonego zaroślami leszczynowe-olchowymi). Idziemy jeszcze ok. 1 km poboczem szosy i przy drogowskazie „Grochowe 2" skręcamy na pn., ku osadzie. Wkrótce mało uczęszczaną asfaltową drogą dochodzimy do osady Grochowe. Skręcamy opodal drewnianego krzyża (3 km) na pn. wsch., w drogę gruntową biegnącą przez osadę. Na jej pn. - wsch. krańcu, u rozwidlenia dróg (Uwaga na znaki!) kierujemy się w mało wyraźną drogę biegnącą na pn. Opada ona trawiastym, zarośniętym wąwozem ku Raciąskiej Strudze, przekracza ją uszkodzonym mostkiem i wijąc się pokonuje skarpę płaskowyżu. Topolowe - kasztanową aleją osiągamy osadę Wysoka. Przecinamy drogę bitą z Silna do Raciąża (opodal przyst. PKS Wysoka) i idąc dalej na pn. osiągamy zaraz zabytkowy zespół pałacowo-dworski w Wysokiej (6 km). Z prawej znajduje się neoromańska kaplica, z lewej, na skraju parku krajobrazowego stoi dwór Janta - Połczyńskich (dziś Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych).

Przechodzimy opodal dworskich budynków mieszkalnych i gospodarczych. Droga polna, przy której rosną stare rozłożyste brzozy, skręca na pn. wsch. Po 1 km (opodal niewielkiego lasku) rozwidla się. Skręcamy za znakami w lewo i wkrótce dochodzimy do drogi gruntowej z kolonii Nicponie do osady Wysoki Młyn. Kierujemy się znów w lewo na zach. i osiągamy zalesiony, pd. skraj jez. Śpierewnik (8 km).

W odległości ok. 200 m na pn. (patrz: zn. czarne!) znajduje się silnie zabagniony przesmyk, łączący sztucznie odciętą wyspę, na której znajdował się gród kasztelański, ze stałym lądem. Wzniesiony po 950 r. w miejscu osady łużyckiej z V okresu epoki brązu i osady otwartej z XIw. Kasztelania, istniejąca w XII-XIII w., obejmowała okolice Tucholi, a gród spełniał także pra­wdopodobnie rolę znacznego ośrodka gospodarczego (komora celna) na trasie ważnego szlaku handlowego, łączącego Wielkopolskę z Pomorzem i Gdańskiem.

Idziemy dalej drogą na zach. Przecina ona wśród bujnego, mieszane­go drzewostanu strugę łączącą jeziora: Wysockie i Śpierewnik i biegnie (bruk)   lekko pod górę. Przy kamieniu „329" skręcamy w drogę w prawo, w zagajnik sosnowy. Idziemy teraz ok. 500 m na pn. zach., równolegle do niewidocznego stąd zach. brzegu jez. Śpierewnik i ponownie skręcamy w prawo na pn., w mniej uczęszczaną drogę. Prowadzi ona wysokopiennym lasem mieszanym. Wkrótce wychodzimy na enklawę śródleśną, u końca której na niewielkim wzniesieniu znajduje się Stacja Archeologiczna Uniwersytetu Łódzkiego w Białych Błotach (10 km), prowadząca od 1967 r. badania wykopaliskowe na terenie Borów Tucholskich, m.in. w Odrach, Obrowie, Raciążu (Mrowińcu). Idziemy - za znakami - dalej na pn., lasem wysokopiennym, lekko pofałdowanym terenem. Po ok. 1,5 km na wielokrotnym skrzyżowaniu dróg i duktów (11,3 km, uwaga na znaki!) skręcamy w prawo, w drogę biegnącą zagajnikiem sosnowo-brzozowym, z licznymi podrostami dębów oraz mchem, jagodami czarnymi i grzybami w runie. Mijamy opalikowane mrowiska i wkrótce dochodzimy do pn. skraju jez. Śpierewnik. Opodal dawnej osady Śpierewnik (zabudowania rozebrano), nad piaszczystym brzegiem jeziora znajduje się pole biwakowe. Ażeby się do niego dostać musimy przejść przez mostek na Suskiej Strudze.

Szlak prowadzi dalej na pn., brzozową alejką, później na pn. zach. w niewielkiej odległości od zach. brzegu jez. Suszek, następnie łąkami skrajem Suskiej Strugi do drogi leśnej, łączącej kolonię Nicponie z Rytlem. Przekraczamy Suską Strugę (13,8 km) i wędrujemy lekko pod górę. Z prawej mijamy budynki dawnego leśnictwa Suszek i wkraczamy do wysokopiennego lasu. Idziemy nim ok. 1,5 km, a następnie wśród pól docieramy do dużej wsi letniskowej Rytel. UI. Raciąską osiągamy ul. Chojnicką (opodal przyst. PKS Rytel nż.).

Skręcamy w prawo (16,3 km), przekraczamy betonowym mostem Brdę i wraz ze zn. zielonymi (trasa 2) kierujemy się pomiędzy Brdą a' Wielkim Kanałem Brdy, na pn. zach. ul. XXX-lecia. Gdy ul. XXX-lecia skręca w prawo (zn. zielone prowadzą dalej prosto), przekraczamy wraz z nią Kanał, by zaraz skręcić w ul. Rynek, a następnie w ul. Ostrowską, którą wkrótce osiągamy przyst. PKP Rytel Wieś, gdzie szlak się kończy (18 km).