Szlak „Stu z nieba"

Trasa:
Szlachta - Śliwice - Śliwiczki - d. leśnictwo Sarnia Góra - Laski - Zazdrość - Stara Rzeka - Lipinki - Borowy Młyn ­Bąkowski Młyn - Warlubie, 58 km

Szlak prowadzi terenami działań desantowych grup dywersyjno-wywiadowczych Wojska Polskiego i Armii Czerwonej oraz współdziałających z nimi ugrupowań partyzanckich Armii Krajowej i grup niezależnych, w okresie końcowej fazy II wojny światowej, przez centralną i wsch. część Borów Tucholskich. Najciekawsze fragmenty trasy to okolice przetomu Wdy, w rejonie Starej Rzeki oraz rezerwaty przyrody: „Brzęki im, Zygmunta Czubińskiego" i „Miedzno". Nie nadaje się dla wycieczek kolarskich.

Ze st, PKP w Szlachcie aleją lipową kierujemy się na zach. ok. 150 m. Opodal kościoła skręcamy za znakami w lewo i przekraczamy przejazd kolejowy. Mijamy z prawej tartak i kierujemy się zaraz w lewo na wsch. Idziemy teraz ok. 250 m równolegle do torów. Przecinamy szlak niebieski i u rozwidlenia dróg (Uwaga zniszczone znaki!) skręcamy na pd. wsch., w wyraźniejszą odnogę prowadzącą skrajem młodnika ku widniejącej w oddali ścianie lasu.

Wysokopienny las sosnowy wzbogacają licznie tu występujące świerki i brzozy, w podszycie jałowiec, w runie wrzos, paprocie i borówka czernica. Droga mija z lewej łąki śródleśne i staje się bardziej piaszczysta. Szlak prowadzi teraz gęstym lasem sosnowo-świerkowym. Gdy droga skręca w prawo (1,2 km) idziemy za znakami dalej na wprost, wyraźnym duktem. Mijamy kilka zatopisk śródleśnych. Przecinamy drogę z Osówka do Lipowej i wspinamy się lekko pod górę. Las gęstnieje. Liczniej występują dęby, olsze czarne, topole, osiki, jesiony, wyniosłe świerki i brzozy. Te ostatnie tworzą malowniczą aleję, a szlak prowadzi teraz trawiastym podłożem. Mijamy kolejne zatopiska i pomnikowy dąb (z prawej). Drzewostan urozmaicają ponadto buki zwyczajne i wierzby białe. Runo tworzą kobierce wrzosów i mchów oraz borówki, a podszyt - jałowce i paprocie.

Wkrótce osiągamy kolejne skrzyżowanie duktów (5 km). Kierujemy się w lewo na pn. wsch. (Uwaga na znaki, brak znaków skrętu!), by po ok. 350 m skręcić w prawo skos i dróżką wijącą się na pd. opuścić wkrótce las. Przed nami rozpościera się rozległa polana śródleśna, tzw. wyspa śliwicka, stanowiąca obok „bruskiej" i „czerskiej" największy obszar bezleśny Borów Tucholskich. Piaszczystą drogą obrzeżoną z rzadka wierzbami i brzozami, biegnącą wśród pól i nielicznych zabudowań, a następnie krótki odcinek cherlawym zagajnikiem sosnowym, osiągamy opodal krzyża rozstaj dróg (z prawej dochodzi droga z Byłyczka) i przekraczamy strugę Śliwiczkę uchodzącą 2,5 km na pn. do Prusiny. Skręcamy w prawo i ul. Starogardzką dochodzimy do pierwszych zwartych zabudowań wsi Śliwice.

Kierując się za znakami, skręcamy wkrótce w lewo w ul. Glinianą, którą osiągamy centralną arterię wsi - ul. Dworcową (8 km). Idąc w lewo po ok. 150 m dotrzeć możemy do restauracji „Pod Sosną", poczty i Gminnego Ośrodka Kultury, a po dalszych 350 m do st. PKP. Szlak skręca na pd. zach. w prawo, by po ok. 400 m, na centralnym skrzyżowaniu wsi (opodal kościół i przyst. PKS) obrać kierunek pd.-wsch.

Ze Śliwic wychodzimy ul. Świecką. Za ostatnimi zabudowaniami skręcamy w lewo na pn. wsch., do Ośrodka Rekreacji i Turystyki (dom wycieczkowy i stadion). Przechodzimy przez teren ośrodka, następnie obok zespołu urządzeń rekreacyjnych i piaszczystą drogą biegnącą niewielkim laskiem-parkiem osiągamy wkrótce przejazd na linii kolejowej ze Szlachty do Laskowic. Przekraczamy go i skręcamy zaraz na pd. (9,5 km). Szlak prowadzi teraz drogą polną, wijącą się równolegle do torów.

Za kolejnym przejazdem wkraczamy na szosę do Tlenia. Szosa lekkim łukiem pokonuje niewielkie wzniesienie. Docieramy do wsi Śliwiczki. Mijamy szkołę z Izbą Pamięci Narodowej oraz mogiły i tablicę ku czci zamordowanych przez Niemców 40 Polaków. W centrum wsi skręcamy w lewo (12 km) i zaraz w prawo, by bardzo piaszczystą drogą biegnącą a wśród pól na pd., minąwszy niewielki zagajnik sosnowy, osiągnąć las wysokopienny. Wkrótce skręcamy w lewo (Uwaga: brak znaków!) - na wprost droga i- do leśnictwa Zimne Zdroje - i śródleśną, brukowaną drogą po 150 m przekraczamy betonowym mostem rzekę Prusinę (pod mostem kaskada).

Mijamy z prawej dawne leśnictwo Sarnia Góra i zaraz za nim przy rozwidleniu dróg (13,7 km) skręcamy na pd. w prawą odnogę. Wkrótce wkraczamy znów do wysokopiennego lasu sosnowego, bogatego w podszyt   dębowy, jałowiec, o runie złożonym z mchów i borówki czernicy.

Biegnąc lekko pod górę, a następnie w dół droga wyprowadza nas na skraj polany (14,7 km) i wsi Laski. Skręcamy w prawo (słabo widoczny znak na lipie!) na zach. Droga tworzy łuk na pd. Na niewyraźnym rozstaju (opodal kapliczki) kierujemy się za znakami w lewo i zaraz w prawo.

Piaszczystą drogą wśród łąk, na pewnym odcinku w bezpośrednim sąsiedztwie toczącej swe wody Prusiny, poprzez niewielki zagajnik sosnowy osiągamy wieś Zazdrość (16,5 km). Tu opodal krytej strzechą chaty borowiackiej z pełnym podcieniem z końca XVIII w. skręcamy w lewo. Po ok. 150 m, na końcu tej niewielkiej wsi, udajemy się z kolei w prawo, przekraczamy strumień, wchodzimy do wysokopiennego lasu sosnowego i na rozstaju dróg skręcamy znów w lewo na wsch. Po ok. 300 m mijamy obręb Sarnia Góra i nie zmieniając kierunku wędrujemy lekko pod górę. Najbliższe 3 km szlak nasz wije się malowniczo lekko pofałdowaną drogą wśród sosnowych lasów nadleśnictwa Osie, przetykanych brzozą i jałowcem, bogatych w borówkę czernicę, mech i wrzos. Na znacznych odcinkach brzozy tworzą aleje. Gdy droga łukiem skręca w prawo, szlak kieruje się w dukt na pd. (20,2 km), a po 100 m w drogę biegnącą na pd. zach. Mijamy z prawej śródleśne zastoisko z kępą brzóz i wkrótce osiągamy leśną drogę biegnącą z Łążka do Starej Rzeki. Skręcamy w lewo (20,7 km) i wraz ze szlakiem czarnym wędrujemy wysokopiennym lasem mieszanym, mocno pofałdowanym terenem, wśród wysokich traw, podrostów klonów, mijając pomnikowe dęby, równolegle do płynącego z prawej w głębokiej dolinie strumienia.

Idziemy teraz ok. 200 m równolegle do opadającego ku pd. obniżeniu, w którym wije się wśród gęstwiny wspomniany strumień, uchodzący po 1,5 km do Wdy. Droga prowadzi dłuższy czas monotonnym zagajnikiem sosnowym, przecina jeden dukt i biegnie dalej mniej wyraźną przecinką. Skręcamy w lewo (22,7 km), w rozjeżdżony dukt (szlak czarny biegnie dalej prosto), by po ok. 1,7 km znów połączyć się ze zn. czarnymi i niebieskimi (trasa 14) i drogą prowadzącą wśród lasu mieszanego dotrzeć do traktu łączącego Kasparus z Osiem. Skręcamy weń w prawo (24,2 km) i betonowym mostem przekraczamy rzekę Wdę.

Mijamy nieliczne zabudowania wsi Stara Rzeka. Z lewej obok krzyża grób nieznanego żołnierza polskiego, poległego w czasie walk armii „Pomorze" we wrześniu 1939 r., z prawej natomiast przy sklepie kończy się szlak niebieski. Utwardzoną drogą idziemy lekko pod górę, na przeciwległe zbocze przełomowej doliny Wdy. Droga wkracza do wysokopiennego lasu i gdy zatacza kolejny łuk w prawo, szlak nasz skręca ostro w lewo na wsch. (25,3 km). Wędrujemy trawiastą, wijącą się wiellokrotnie drogą (Uwaga na znaki!) lasem sosnowym, a następnie sosnowo-świerkowym na pd., by wkrótce skręcić w lewo (26,2 km), w dukt prowadzący na pn. wsch.

Krótki odcinek idziemy młodnikiem wśród wysokiej trawy, omijając zatopisko (z prawej), dalej prosto przez niewielkie wyniosłości terenu lasem sosnowym, przetykanym jałowcem, o bogatym runie (borówki grzyby, mech). Szlak przecina brukowaną drogę (27,7 km) z Osia do Skórcza i biegnąc teraz mieszanym lasem po ok. 750 m (przed leśnictwem Dębowiec) skręca w prawo na pd. wsch. do rez. „Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego" (28,5 km).

Wędrujemy teraz ok. 800 m wśród wyniosłych świerków, klonów chronionych brzęków. W podszycie występują wysokie trawy i paprocie Przy końcu rezerwatu skręcamy w prawo na pd. zach., a po ok. 300 m w lewo. Dukt prowadzi wysokopiennym lasem sosnowo - świerkowo-dębowym, a następnie grabowym. Dochodzimy do drogi z Osia do Osiek2 (31,2 km). Przecinamy ją i drogą biegnącą wysokopiennym lasem sosnowym, nie opodal rozległych łąk osiągamy wkrótce leśnictwo Orli Dwór.

Tu szlak skręca w prawo i przyjmując kierunek pd., piaszczystą droga wiedzie przez sosnowy zagajnik. W odległości ok. 200-500 m mijamy niewidoczne z drogi, położone z lewej strony wśród podmokłych łąk bagien jez. Miedzno, stanowiące ścisły rez. ornitologiczny „Miedzno" Dochodzimy do skrzyżowania dróg (35,3 km) i skręcamy na wsch.

Idziemy przez monokulturę sosnową, wśród której występują również brzozy i świerki, a na pewnym odcinku towarzyszy nam aleja jałowcowa. Droga obniża się i skręca łagodnym łukiem w prawo. Z prawej dochodzi droga ze wsi Miedzno. Przekraczamy strugę Sobinę, płynącącą pośród bagien i łąk, poprzez jez. Miedzno, a uchodzącą do Wdy koło Żuru, i skręcamy zaraz za nią w lewo (36,5 km), w mniej wyraźna drogę prowadzącą na pn. wsch.

Bardzo piaszczysta droga wspina się lekko pod górę, a potem wijąc się biegnie ok. 1 km monotonnym zagajnikiem sosnowym. Za leśnictwem Borsukowo, położonym w pewnym oddaleniu z prawej strony; droga nasza zatacza łuk w lewo i zaraz w prawo (Uwaga: brak znaków; na wprost biegnie dukt do leśnictwa Bursztynowo!). Wchodzimy do wysokopiennego lasu sosnowego, urozmaiconego licznymi tu świerkami, drzewami liściastymi i bogatym runem.

Zbliżamy się do wsi Lipinki. Droga prowadzi lekko pod górę. Z lewej mijamy pomnik ku czci 5 policjantów poległych w 1946 r. Las kończy się. Wśród zabudowań Lipinek - niektóre z nich, jak stojąca zaraz na skraju wsi chałupa, zachowały cechy borowiackiego budownictwa regionalnego - osiągamy zbieg dróg w centrum wsi (41,7 km).

Skręcamy w prawo i zaraz w lewo, w utwardzoną drogę. Mijamy przyst. PKS i kierujemy się w prawo, w uliczkę wiodącą na pd. wsch. Wznosi się przy niej m.in. neogotycki kościół zbudowany w 1904 r. W jego wyposażeniu znajduje się (przeniesiony z kościoła w Płochocinie) rokokowy ołtarz główny z 2 poł. XVIII w., z rzeźbami św. Piotra i Pawła oraz płaskorzeźbą NP Marii Wspomożycielki Wiernych.

Nie zmieniając kierunku szlak biegnie dalej przez całą wieś. Przy jej końcu opuszczamy brukowaną drogę i kierując się w lewo, poprzez niewielki zagajnik osiągamy prowadzący na pd. wsch. szeroki trakt śródleśny. Skręcamy w prawo i przez najbliższe 4 km wędrujemy wysokopiennym lasem sosnowym, bogato urozmaiconym innymi gatunkami drzew (m.in. świerk, robinia akacjowa, brzoza, olcha). Mijamy leśnictwo Borowy Młyn.

Dochodzimy do drogi z Miedzna do Warlubia (46,7 km), skręcamy w lewo i zaraz w prawo (na wprost, na wsch. brzegu Mątawy dwa zabudowania osady Borowy Młyn), w drogę biegnącą wysokopiennym lasem lub miodnikiem na pd., równolegle do zach. brzegu rzeki Mątawy. Po ok. 2,7 km droga zatacza łuk w prawo, przecina strugę uchodzącą wkrótce do Mątawy i łączy się z drogą z Rybna. Idziemy znów na pd. wsch. wśród wysokopiennego lasu, porastającego lekko pofałdowany teren. Po 1,2 km docieramy do utwardzonej drogi biegnącej przez Bąkowski Młyn do Warlubia. Skręcamy w lewo (51 km) i biegnącą w dół drogą, obok leśnictwa Bąkowo, kierujemy się do mostu na Mątawie. Przekraczamy rzekę i opodal leżącego na przeciwległym brzegu młyna wodnego oraz przyst. PKS Bąkowski Młyn wędrujemy dalej bitą drogą wijącą się na wsch.

Idziemy dość monotonnym lasem wysokopiennym, pokonując wzniesienia. Za gajówką Bąkowo szlak opuszcza drogę. Skręcamy w prawo (53,5 km), w trawiasty dukt biegnący wśród brzóz, świerków i topoli. Po ok. 800 m opuszczamy las i wędrujemy skrajem pól i zagajnika sosnowego. Droga nasza, przy której rosną sporadycznie brzozy, klony i wierzby, wkrótce skręca w lewo i biegnie równolegle do nasypu linii kolejowej z Bydgoszczy do Gdyni. Po ok. 600 m skręcamy w prawo (55 km) pod wiaduktem, do Bąkowa. Przechodzimy przez teren Państwowego Domu Dziecka w Bąkowie, położonego w parku krajobrazowym (zachował się klasycystyczny spichlerz z 1 pot. XIX w.) i aleją docieramy do drogi z Grupy do Warlubia.

Kierujemy się w lewo (na wprost droga do Bzowa - 3 km). Opodal tego skrzyżowania rośnie 5 pomnikowych dębów. Najbliższy z nich po­siada obw. 910 cm. Do Warlubia wchodzimy ul. Bąkowską. Za magazynem zbożowo - nasiennym skręcamy w lewo, w ul. Domy Kolejowe, a po 200 m w prawo, by po kilkuset metrach osiągnąć dworzec PKP i przyst. PKS w Warlubiu, gdzie kończy się szlak czerwony (58 km).