Rezerwat Cisów Staropolskich im. L. Wyczółkowskiego

Rezerwat położony w Nadleśnictwie Wierzchlas, o powierzchni około 37ha., jest zabytkiem pierwotnej puszczy pomorskiej z najpiękniejszym i największym skupieniem cisów w całej Europie. Cisy w ilości ok. 4000 sztuk występują tam wśród niebotycznych sosen, starych dębów, lip, grabów, brzóz, jaworów, olch. Ten cenny zabytek był chroniony przez leśników od przeszło stu lat, a został aż do naszych czasów dzięki korzystnemu położeniu. Wiek i pierścienie cisów są różne. Najgrubszy, a może i najstarszy, nazwany cisem Chrobrego ma obwód w pierścienicy 250 cm i pamięta zapewne czasy Bolesława Chrobrego, a może i jeszcze wcześniejsze. To malownicze uroczysko w latach 1926 do 1935 było dla jednego z największych malarzy polskich, Leona Wyczółkowskiego, nieprzebraną skarbnicą natchnień przez swoją tajemniczość, wywołaną atmosferą wieczności i prastarości. Urzekało ono mieszaniną różnych gatunków drzew, kolumnami prastarych sosen, a przede wszystkim wiekowym wyglądem cisów o ciemnopąsowym kolorze kory, niekiedy o dziwacznie, jakby konwulsyjnie powyginanych pniach i konarach, o których Wyczółkowski mówił, że brak na nich tylko podpisu Chrobrego. Rezerwat cisów, Święty Gaj – jak go nazwał Wyczółkowski, dał polskiej sztuce ponad sto wspaniałych prac tego malarza, wykonanych przeważnie kredą litograficzną i tuszem. Niektóre, bajecznie opracowane przez Wyczółkowskiego fragmenty rezerwatu wzbudzały zachwyt i podziw na wystawach krajowych i zagranicznych, a portret prastarego cisa zw. Chrobrym, znajdujący się dzisiaj w muzeum bydgoskim, uzyskał pierwszą nagrodę na wystawie w Wenecji.