Brda, zaliczana do najpiêkniejszych szlaków wodnych w
Polsce, jest lewym dop³ywem Wis³y. Jej d³ugoœci wynosi
238 km, zaœ na dorzecze, którego powierzchnia liczy 4817
km2, sk³adaj¹ siê 43 bezpoœrednie dop³ywy oraz liczne
jeziora. Wyp³ywa z Jeziora Smo³owego po³o¿onego w œrodkowej
czêœci Pojezierza Bytowskiego w odleg³oœci kilku kilometrów
na wschód od Miastka. Po przep³yniêciu przez 5 kolejnych
jezior p³ynie na po³udnie w¹sk¹ dolin¹, poœród mieszanych
lasów i wpada do jeziora Szczytno na pó³nocnych krañcach
Pojezierza Krajeñskiego. W œrodkowym odcinku Brda p³ynie
pocz¹tkowo ku wschodowi poprzez ci¹g piêknych rynnowych
jezior Równiny Charzykowskiej, a nastêpnie przez Bory
Tucholskie, gdzie rzeka ponownie skrêca na po³udnie rozpoczynaj¹c
wspania³y odcinek prze³omowy. Spiêtrzona w dolnym biegu
tworzy malownicze Jezioro Koronowskie o d³ugoœci 30 km,
oraz dwa mniejsze jeziora. W koñcu przep³ywa przez Bydgoszcz
i ju¿ jako rzeka skanalizowana wpada do Wis³y powy¿ej
Fordonu. Spadek Brdy wynosi: w górnym biegu 0,7 ‰, w œrodkowym
0,38 ‰, w dolnym 0,72 ‰; zaœ przep³yw przy ujœciu wynosi
28 m3/sek. Niezwykle urozmaicony, krêty bieg rzeki, rozleg³e
lasy, malownicze jeziora, pierwotna przyroda, liczne boczne
szlaki, od lat œci¹gaj¹ na Brdê licznych turystów wodnych.
Rzeka dostêpna jest dla kajaków na d³ugoœci 233 km pocz¹wszy
od Jeziora Du¿ego Pietrzykowskiego (dawniej Jezioro G³êbokie)
niedaleko Miastka. Jednak na tym odcinku odwiedzana jest
doœæ rzadko ze wzglêdu na trudny dojazd. Sp³ywy rozpoczynaj¹
siê wiêc najczêœciej od Nowej Brdy, Charzykowych lub Swornegaci.
Pocz¹wszy od jeziora Szczytno rzeka dostêpna jest równie¿
dla wiêkszych ³odzi z tym jednak, ¿e nale¿y pamiêtaæ o
koniecznoœci przenoszenia ³odzi l¹dem w rejonie zapory
w Mylofie. Na odcinku od Mylofu do Pi³y-M³yna, Brda nadaje
siê do sp³ywów zimowych.
Górny, bardzo malowniczy
odcinek Brdy jest doœæ uci¹¿liwy ze wzglêdu na zaroœniêty
czcin¹ nurt oraz dwie sta³e przeszkody, jaz zastawkowy
i m³yn w Starej Brdzie. Przy niskich stanach wody mog¹
te¿ wyst¹piæ p³ycizny zmuszaj¹ce do holowania kajaka.
Jednak trud w³o¿ony w pokonanie tych przeszkód sowicie
siê op³aca, poniewa¿ p³yn¹c cicho przez leœne ostêpy mo¿emy
natkn¹æ siê na schodz¹ce do wodopoju jelenie, sarny i
dziki lub dostrzec czarne bociany. Od Nowej Brdy p³ynie
siê ju¿ praktycznie bez przeszkód stopniowo poszerzaj¹c¹
siê rzek¹, mijaj¹c na przemian lasy œwierkowe i mieszane
oraz niewielkie ³¹ki na œródleœnych polanach. Przed ujœciem
do jeziora Szczytno, w niewielkiej odleg³oœci od prawego
brzegu rzeki, w starym, licz¹cym ok. 300 lat, bukowym
lesie, stanowi¹cym jeden z ciekawszych rezerwatów przyrody
na Pomorzu, mieœci siê kilkaset gniazd kormoranów i czapli.
Atrakcj¹ œrodkowego biegu
Brdy s¹ przede wszystkim malownicze jeziora. Pierwsza
grupa jezior: Szczytno ze Szczycienkiem (³¹czna powierzchnia
647 ha, g³êbokoœæ 21 m), Koñskie (52 ha, 20 m) oraz po³¹czone
z nim od po³udnia jezioro Krêpsko (81 ha, 17 m), wype³niaj¹ca
dwie krzy¿uj¹ce siê ze sob¹ rynny polodowcowe, charakteryzuje
siê czyst¹ wod¹ i bardzo urozmaiconymi, przewa¿nie zalesionymi
brzegami. Na jednej z piêciu wysp jeziora Szczytno, a
tak¿e na pó³wyspie jeziora Krêpsko, zachowa³y siê œlady
wczesnoœredniowiecznych grodów. Do drugiej grupy nale¿¹
jeziora: Charzykowskie (powierzchnia 1367 ha, g³êbokoœæ
31 m), D³ugie z Karsiñskim (688 ha, 20 m), Witoczno (101
ha, 7 m), Ma³o³¹ckie (37 ha, 5 m), £¹ckie (127 ha, 10
m) i Dybrzyk z Kosobudnem (274 ha, 19 m). Nad piaszczystymi,
³atwo dostêpnymi brzegami tych jezior rozlokowa³y siê
liczne oœrodki wypoczynkowe. Do jeziora Witoczno wpada
od pó³nocy dostêpna dla kajaków rzeka Zbrzyca, tocz¹ca
wodê z ponad dwudziestu piêknych, kaszubskich jezior.
Z innych, le¿¹cych w pobli¿u szlaku terenów, na szczególn¹
uwagê zas³uguje zespó³ oœmiu œródleœnych jezior po³o¿onych
na wschód od Jeziora Charzykowskiego oraz wype³niona piêcioma
niezwykle malowniczymi jeziorami polodowcowa rynna zamkniêta
jeziorem P³êsno.
Poni¿ej Mêcika³u, ju¿ na
terenie Borów tucholskich, turyœci napotkaj¹ jedyn¹ na
przesz³o 170-kilometrowym odcinku szlaku przeszkodê. Jest
ni¹ zapora w Mylofie, kieruj¹ca czêœæ wód rzeki do Wielkiego
Kana³u Brdy, imponuj¹cej budowli hydrotechnicznej z po³owy
XIX wieku. Kana³ ten, poprowadzony równolegle do Brdy,
miejscami po akweduktach, ponad kilkoma jej dop³ywami,
mo¿e stanowiæ alternatywny szlak kajakowy dla sp³ywaj¹cych
Brd¹.. Na pocz¹tkowym (niedostêpnym dla kajaków) odcinku
kana³u mieœci siê zak³ad hodowli pstr¹gów.
Min¹wszy du¿¹ wieœ Rytel,
p³ynie Brda wœród sosnowych lasów, stopniowo pog³êbiaj¹c¹
siê dolin¹, tworz¹c w okolicy Tucholi bardzo malowniczy
prze³om z licznymi bystrzami. Prze³om ten, zwany Piek³em,
stanowi rezerwat przyrody. Koñczy go, najpiêkniejsze i
najwiêksze na ca³ym szlaku Brdy, Jezioro Koronowskie o.
niezwykle urozmaiconej linii brzegowej, z licznymi, g³êbokimi
zatokami, otoczone niemal ze wszystkich stron lasami.
Oprócz samej doliny Brdy, jezioro wype³nia równie¿ kilka
bocznych, polodowcowych dolin, którymi sp³ywaj¹ do Brdy
jej dop³ywy, a tak¿e równoleg³¹ do doliny Brdy, polodowcow¹
rynnê na wschód od Koronowa. Nad brzegami Jeziora Koronowskiego
powsta³y liczne oœrodki wypoczynkowe.
Zbiornikami wyrównawczymi
dla elektrowni koronowskiej w Samoci¹¿ku s¹ dwa mniejsze
sztuczne zbiorniki, jezioro Tryszczyn i jezioro Smuka³a.
Przy koñcu ka¿dego z tych jezior turyœci musz¹ przenosiæ
³odzie przez zapory. Zapora w Smukale, zbudowana w 1951
roku po zniszczeniu poprzedniej w czasie wojny, le¿y ju¿
w granicach administracyjnych Bydgoszczy. W pó³nocnej
czêœci miasta zabudowa nie jest zwarta, p³yn¹c rzek¹ mija
siê równie¿ lasy, pola i ogrody.
Koñcowy odcinek Brdy jest
¿eglowny; stanowi fragment drogi wodnej ³¹cz¹cej Wis³ê
z Noteci¹ przez Kana³ Bydgoski. Wycieczkê mo¿na zatem
przed³u¿yæ, sp³ywaj¹c dalej Wis³¹ lub Noteci¹, b¹dŸ i
te¿ - poprzez Górny Kana³ Notecki, jezioro Gop³o i Kana³
Œlesiñski - Wart¹. Brda jest szlakiem ³atwym; dostêpnym
dla pocz¹tkuj¹cych turystów, nieco uci¹¿liwym jedynie
w górnym biegu. Na przebycie ca³ego szlaku potrzeba co
najmniej 11 dni, jednak ze wzglêdu na mo¿liwoœci bocznych
wypadów warto poœwiêciæ na sp³yw nawet 3 tygodnie.
|